Enkoprezis gelişimsel denetim kazanıldığı halde dışkının istemli veya istem dışı olarak tekrarlayan bir biçimde uygunsuz yerlere yapılmasıyla belirli bir bozukluk olmaktadır, çocuğun enkoprezis tanısı için 4 yaşından büyük ve problemin üç ay süreyle en az ayda bir kez görülmesi gerekir.
Enkoprezis, farklı biçimlerde görülmektedir.
Kabızlık veya taşmaya bağlı kaçırmanın olduğu tip: Bu tipte tıbbi muayeneler sonucunda kabızlık bulunduğu tespit edilmektedir, kabızlığın tedavisi sonucundaysa sorun giderilmektedir. Tuvalet eğitiminin yetersiz ya da tamamlanmadığı durumlarda ya da çocuğun hazır oluşluğundan önce tuvalet eğitiminin verilmesi sonucu gelişebilmektedir; bağırsak denetimi tam olarak kazanılamamıştır.
Kabızlığın olmadığı tip: İnatlaşma, karşı gelme veya davranış bozukluğu ile ilişkili, dışkı belirli yerlere bırakılmaktadır. Bu tipte bir enkoprezis, psikolojik bir rahatsızlığa bağlı, bağırsak denetiminin normal olmasına karşın çocuğun dışkılama ile ilgili kurallara karşı bir isteksizliğinin, direncinin ya da başarısızlığının olduğu zamanlarda görülür.
Fizyolojik sorunlara bağlı dışkıyı tutamamanın sonucu, kaçırma ve uygunsuz yerlere dışkılama görülebilir.
Enkoprezis sorunu olan çocuklar;
Utanç duygusuyla karşı karşıya kalırlar…
Sıkıntı duydukları ve dışlandıkları için sosyal ortamlardan kaçınmaktadırlar…
Özgüvenleri zedelenmektedir…
Cezalandırılma ve reddedilme korkusu yaşamaktadırlar…
Enkoprezise Yol Açan Etmenler
Fizyolojik – organik nedenler:
• Bağırsak sonundaki istemli kasların denetiminde bozukluklar
• Kabızlık
• Psikojenikmegakolon
• Yetersiz , tutarsız, çocuğun hazır oluşluk düzeyini dikkate almayan tuvalet eğitimi
• Mide- bağırsak enfeksiyonları
• Kalın bağırsağın son bölgelerinde yer alan darlıklar
• Ağrılı dışkılamaya neden olan çatlaklar, yarıklar
Psikolojik nedenler:
• Tuvalet eğitimi sürecinde ebeveynlerin baskıcı, katı veya aşırı gevşek- aldırmaz tutumları…
• Tuvalete gitme ile ilişkili çocuğun sahip olduğu korkular…
• Depresyon …
• Çocuğun inatçı, karşı gelen, dirençli mizacı …
• Çocuk ve aileyi etkileyen travmatik yaşantılar …
• Aile içi bozuk iletişim ve etkileşim…
• Anne –baba ve çocuk arasında çatışmalı ilişkiler…
Enürezis ve Enkoprezis Tedavisi
Tuvalet eğitimi sürecinde ebeveynlerin baskıcı, katı veya aşırı gevşek- aldırmaz tutumları…
• Tuvalete gitme ile ilişkili çocuğun sahip olduğu korkular…
• Depresyon …
• Çocuğun inatçı, karşı gelen, dirençli mizacı …
• Çocuk ve aileyi etkileyen travmatik yaşantılar …
• Aile içi bozuk iletişim ve etkileşim…
• Anne –baba ve çocuk arasında çatışmalı ilişkiler…
Enürezis ve enkoprezis uygulaması, psikoterapi ve ilaç kullanılan tekniklerindendir; ilaç tedavisinde bilinmesi gereken en önemli nokta, kullanılan ilaçların problemi ani bir şekilde çözmeyeceği durumlarda olumlu sonuçlar almak için düzenli kullanılması gerektiğidir. Psikoterapideyse en önemli nokta, enürezise ve enkoprezise yol açan psikososyal etkenler tespit edilmeli ve bu konulara ilişkin aileyle işbirliği içinde çalışılmalıdır.
Tedavi sürecinde, ailenin çocuğa karşı tutumu çok önemlidir, aile çocuğu hiçbir zaman cezalandırmamalı ve utandırmamalıdır. Bunun yanında çocuğun elinde olamayan bu durum için çocuk küçümsenmemeli ya da büyümesine rağmen hala bu sorunun devam etmesinin problem olduğu gibi söylemlerde bulunulmamalıdır. Anne babalar ile yakın çevrenin sergiledikleri olumsuz tutum ve davranışların, çocukların özellikle özgüveninde ve sosyalleşmesinde sorunlara neden olacağı unutulmamalıdır.
UZM. DR. SERKAN SÜREN
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
