Çocuklarda gece veya gündüz tekrarlayan idrar kaçırma Enürezis noktürna (EN) olarak tanımlanır. Gece altını ıslatma olarak da adlandırılır. Çocukluk çağının en sık karşılaşılan üriner sistem (boşaltım sistemi) sorunlarındandır.
Erkek çocuklar, kızlara göre daha sık altını ıslatma sorunu yaşamaktadır, aileler 5-6 yaş civarında bu sorunla ilgilenir ve genellikle de 7-8 yaşında hekimlerden yardım ister. Ülkemizde 7-11 yaşındaki erkek çocukların yüzde 16’sında, kızların ise %11’inde altını ıslatma problemi bulunduğu bildirilmektedir.
İdrar kaçırmanın sebepleri fizyolojik veya duygusal olabilir; sıvı alımının kısıtlanması, gazlı içeceklerden uzak durulması vb. değişikliklerle sorun çözülmezse altında yatan diğer nedenler için uzman desteği alınmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonları, kronik kabızlık, uyku problemleri veya aşırı stres, bu duruma neden olabilir.
İdrar Kaçırma Nedenleri
Gece altını ıslatan çocukların önemli bir grubu (yüzde 90-95’i) fizyolojik altını ıslatma grubunda toplanır. Bu çocuklarda gece uykuda mesane doluluğunu hissetmenin yetersiz, mesane kapasitelerinin küçük ve uyku derinliklerinin fazla olduğu bildirilmektedir. Altını ıslatan çocukların yüzde 2 veya 3’ünden şeker, böbrek, mesane hastalıkları gibi sorunlar saptanmaktadır.
Genetik sebepler önemli bir faktördür; anne veya babadan birinde altını ıslatma öyküsü varsa çocukta yüzde 45, ikisinde birden varsa yüzde 77 oranında altını ıslatma sorunu yaşanmaktadır.
• Anne ya da babada idrar kaçırma sorunu olması
• Çocuğun mesane kaslarının henüz olgunlaşmaması
• Aşırı yorgunluk ya da yatmadan önce çok sıvı tüketme
• Böbrek ve idrar yolunda yapısal problemler
• Stres ve kaygı sorunları (Aile sorunları, ev ya da okul değiştirme, aileye yeni kardeş katılması ya da kardeş kıskançlığı gibi nedenlerle ilgi çekme isteği)
• Duygusal sorunlar (Ebeveynlerin ilgisizliği ya da aşırı ilgisi, kazalar ya da yaşanılan şoklar)
• Tuvalet eğitimi sırasında baskı görme
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Kabızlığın mesane üzerinde baskı yapması
• Diyabet (Şeker hastalığı)
• Uyku sırasında vücudun yeterli miktarda antidiüretik hormon (ADH) salgılamaması
• Tıkayıcı uyku apnesi sendromu
• Aşırı aktif mesane sendromu
• Küçük mesane
• Uykudayken mesanenin dolu olduğunu hissedememe
• İdrar yolu enfeksiyonları
Anne ve Babalara Tavsiyeler
Çocuk hastaysa, kabızlık problemi varsa, yaşamında önemli bir değişiklik varsa (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm vb.) anne kendisini gergin, sinirli hissediyorsa, yeterli zaman ayıramayacağını düşünüyor ise tuvalet eğitimine başlamak için uygun zamanın beklenmesi gerekir. Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırılırken; anne-babanın yapabilecekleri tuvalet alışkanlığı kazandırılmaya başlamadan önce, anne-babanın bir planı olması gerekir. Eğitime ne zaman, nasıl başlanacağı, ne gibi malzemelerin gerekli olduğu gibi konular önceden belirlemelidir. Tuvalet alışkanlığı kazandırmak, ilgi ve zaman gerektirdiğinden, anne ve baba sabırlı olmalıdır.
• Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır. Kaslarını kullanmayı öğrenirken kaçırmalar olağandır ve biraz zaman alabilir,
• Tuvalet eğitiminin her aşamasında çocukla konuşularak, çocuğu cesaretlendirmek gerekir.
• Tuvalet eğitiminin her olumlu aşamasında çocuk övülmeli ve takdir edilmelidir.
• Tuvalet eğitiminde geri dönüşler olabilir. Anne-baba başarısız tuvalet eğitimini otoritelerine direkt bir saldırı olarak yorumlamamalıdırlar.
• Çocuk tuvaletini yaptığında kakasından ve çişinden nefret etmesine neden olabilecek (ay ne pis, koktu vb.) sözler söylenmemelidir.
• Çocuğun tuvalet eğitimindeki başarısı veya başarısızlığı, hiçbir zaman çocuğun zekasıyla eşdeğer tutulmamalıdır.
UZM. DR. SERKAN SÜREN
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
