Çocuk ve gençlerde madde bağımlılığı
Bu problem, ülkemizde ve dünyada yeni görülen bir sorun değildir, bağımlılığın nedeni sanayileşme, modernleşme ve kentleşmenin dayattığı algılardır.
Bu algılar kişileri, her zaman beklenen sonucu vermemiş veya istenilen sonucu verse bile beraberinde kişiyi yalnızlaştırmıştır.
Çocuk ve gençlerde madde bağımlılığıyla mücadele etmek zorunda kalınan sorunların sayısı artarken, baş etme becerilerini azaltan ve bu durumda çözümü sağlıklı olmayan maddeyle destek ve denge sağlamaya çalışanların oluşumuna sebep olmuştur.
Çocuk ve gençlerde madde bağımlılığı, yaşlılığa kadar uzanan geniş bir süreçtir.
Madde kullanımı başlangıçta sorunlar nedeniyle beliren iç sıkıntısını ve kaygıyı azaltmak için kullanılır. Ancak çok kısa bir süre sonra kendi başına diğer tüm problemlerin toplamından daha önemli olmaya başlar.
Merak, çocuk ve gençlerde madde bağımlılığının en belirgin başlama nedenidir.
Biyolojik ve sosyal değişikliklerin yarattığı stresi azaltma, arkadaş baskısı ve bir gruba ait olma isteği de madde kullanımına başlamada diğer önemli sebeplerdendir.
Ergenlik ve gençlik biyolojik, bilişsel ve sosyal alanlarda değişikliklerin bulunduğu bir dönemdir.
Çocuk ve gençler neden maddeye yönelme ihtiyacı duyar?
Madde bağımlılığı sorunlarının tek bir nedeni yoktur, genellikle baş edilemeyen bir ya da birçok problemin etkisini azaltmak adına kullanılan faydasız ve zararlı bir baş etme yöntemidir. Bununla birlikte arkadaş grubu etkisi, popülarite ve merak da nedenler arasındadır. Daha detaylı bakıldığında da şu durumlardan bahsedilebilir:
• Yetersiz ya da çok aşırı ebeveyn gözetimi ve ikazı, fazlasıyla ciddi bir disiplin
• Aile çatışması – aile içi şiddet
• Ebeveyn ve çocuk arasında iletişim ve anlayış eksikliği
• Gencin alkol ve madde kullanımını destekleyen ebeveyn tutumu, ebeveyn alkolizmi veya madde kullanımı
• Gencin yaşadığı ve çözümleyemediği travma
• Psikolojik sıkıntı ve problemler
• Duygusal dengeyi sağlamakta zorlanma
• Çocuk/ Gencin cinsel-fiziksel istismarı ve ihmali
• Arkadaş grubu baskısı, dışlanma korkusuyla hayır diyememek
• Yüksek heyecan arayışı
• Madde kullanımına karşı kurallar ve beklentilerin ifade edilmemesi
• Kullanmanın az zararlı olduğunun düşünülmesi
Çocuk ve Gençlerde Madde Bağımlılığı Belirtileri
• Uyku ve uyuşukluk hali,
• Ruhsal değişiklikler,
• Hafıza kaybı, halüsinasyonlar,
• Hobilerde ilgi eksikliği,
• Geç saatlere kadar uyanık kalma,
• Okul başarısında düşüş,
• Yalan söyleme,
• Hırsızlık,
• Şifreli ve gizli konuşmalar.
• Çabuk öfkelenme,
• İsyankârlık,
• İçine kapanıklık
Yukarıda belirtilerin altında yatan nedenler araştırılmalıdır, belirtileri olan kişiye ani tepki vermek kişide anne-babaya karşı güven kaybı oluşabilir.
Çocuk ve Gençlerde Madde Bağımlılığı Tedavisi
Çocuk ve gençlerde madde bağımlılığı tedavisinde üç ana yaklaşım vardır, bunlar:
• Hastanın yoksunluk belirtileri, fiziksel ve ruhsal sorunlarına yönelik müdahaleler yapılır. Bu dönemde hasta ve yakınları sorunu konusunda eğitilir.
• Hastanın ayık yaşama uygun sağlaması için gerekli bilgi ve beceriler geliştirilir.
• Nüksün önlenmesi için gerekli psikoterapik yaklaşımlar ve ilaç tedavilerinden yararlanılır.
Çocuk ve Gençlerde Madde Bağımlılığının Önlenmesinin Yolları
Aileler; ergenlik ve gençlik yıllarının, özellikle arkadaş davranışlarından etkilenmeye çok açık hassas bir dönem olduğunun bilincinde olmalı, gençlerin kişisel gelişimlerini ve bireysel yeteneklerini güçlendirmelerini teşvik ederek, akranlarından gelecek olumsuz baskılara karşı dirençlerini artırmalıdır.
UZM. DR. SERKAN SÜREN
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
