Tekrarlayıcı fikir ve davranışlara yol açan obsesif kompulsif bozukluk, tedavi edilebilir bir hastalıktır, günlük yaşamda takıntılı ve endişeli düşüncelerle bağlantılı yineleyici davranışlar olabilmektedir. Bu takıntı ve endişeler, bireyin saatlerini alıyor ve yaşantısını olumsuz yönde etkiliyor ise bu durum önemli bir rahatsızlığın varlığına işaret etmesi muhtemeldir. Düşünmek istemediğiniz halde gün içinde defalarca zihninizi meşgul eden düşünceleriniz varsa ya da düşünce takıntıları ve takıntıların getirdiği sıkıntılı durumu azaltmak için aynı şeyi tekrar tekrar yapmaktan kendinizi alamıyorsanız; obsesif kompulsif bozukluğunuz olabilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, mantık dışı olduğunun bilinmesine rağmen tekrar tekrar zihni meşgul eden kontrol altına alınamayan düşünceler ve düşünce takıntılarının neden olduğu sıkıntının yok edilmesi amacıyla bazı hareketleri defalarca yapmak şeklinde seyreden bir psikiyatrik bozukluktur.
Obsesif kompulsif bozukluk yani saplantı bozukluğu bulunanlar, istemsiz şekilde oluşan zihni tekrar tekrar kurcalayan kaygı verici düşünceler yüzünden sürekli korku halindedir. Kaygı veren bu tür düşüncelerden kurtulmak isteyen saplantı bozukluğu olanlar, kimi zaman kapının kilitli olup olmadığını tekrar tekrar kontrol eder, kimi zaman ocağı açık bırakmış olabileceği düşüncesiyle sık sık mutfağa kontrole gider, bazen de mikrop kapmaktan korktuğundan ellerini tekrar tekrar yıkar. Bu örneklerdeki gibi gerçekleşen bu tür davranışlar toplumda “takıntı” olarak değerlendirilse de bu durum psikolojik hastalıklardandır.
Obsesif kompulsif bozukluk rahatsızlığı olanlar eğer zihinlerini kurcalayan düşünceler doğrultusunda ritüeller yani aşırı veya mantıksız bulunan ama yine de yapılan tekrarlayıcı davranışlar sergilemez ise saplantı bozukluğu daha da kötüleşebilir, bazen saatlerce süren saplantılar nedeniyle kişilerin yaşam kalitesi düşer, kişi yapması gerekenleri yapamaz ve gün içinde çok fazla yorulur.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri Nelerdir?
En yaygın obsesyon belirtileri:
• Aşırı kuşku ve sürekli güven ihtiyacı
• Simetri, düzen ve kusursuzluk dürtüsü
• Günahkâr düşünmekten korkma
• Sosyal açıdan kabul edilmez bir davranışta bulunmaktan ya da rezil olmaktan korkma
• Hata yapmaktan korkma
• Başkasına zarar vermekten korkma
• Pislik ya da mikrop bulaşmasından korkma
En yaygın kompülsiyon belirtileri:
• El sıkışmamak, kapı tokmağını tutmamak
• Tekrar tekrar ellerini yıkama, duş alma
• Değeri olmayan nesneleri toplama ve biriktirme
• Yapılacak işleri belirli bir sayıda ve belirli sıraya sokarak yapma
• Belirli cümleleri, kelimeleri ya da duaları tekrarlama
• Rahatsız edici, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen görüntülere, kelimelere ya da düşüncelere takılma
• Yemeklerini belirli bir sıraya göre tüketme
• Evdeki eşyaları ya da kişisel eşyalarını belirli bir biçimde düzenleme
• Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesli ya da içinden sürekli sayı sayma isteği
• Kilit, ocak, ütü, elektrik gibi kapanması gerekli olan eşyaları sürekli kontrol etme
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedenleri?
Obsesif kompulsif bozukluk sebepleri kesin olarak bilinmese de rahatsızlığın oluşmasında biyolojik, genetik nedenler yanında çevresel etkenlerin de etkili olabileceği düşünülmektedir.
Biyolojik olarak sıklıkla serotonin sistemiyle bağlantı kurulurken, psikolojik açıklamalarda da öğrenme kuramları üzerinde durulmaktadır, rahatsızlık genellikle çocukluk dönemi ve çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanan ergenlik dönemlerinde başlar, özellikle kişinin hayatının yolunda gitmediği sıkıntılı dönemlerde artabilir.
Anksiyete ile giden Obsesif kompulsif bozukluk hastaları saçma düşünceler nedeniyle, hastalıklarını gizli tutar ve tedavi için başvuruları ortalama on yıl kadar gecikebilir. Birçok hasta, istemsiz olarak gerçekleşen düşünceleri ve bu düşüncelerin sebep olduğu tekrarlayıcı davranışları uzun zaman bir rahatsızlık olarak görmedikleri ve yaptıkları zorlantıları yapılması gerektiği için yaptıklarını düşündükleri için bir uzmana başvurmazlar. Hastaların bir kısmı da saplantı bozukluğu belirtilerinden utanmaları ve tedaviden korktukları için bir uzmana başvurmaktan kaçınır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tedavisi
Bu rahatsızlığın tedavi edilmeden kendi kendine geçme ihtimali oldukça düşüktür, takıntılı düşünce ve davranışlar; hayat kalitesini olumsuz yönde etkiliyorsa vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması gerekir. Obsesif kompulsif bozukluğu ilaç tedavileri ya da bilişsel davranışçı psikoterapi tedavi tekniğiyle düzelebilmekte ve iki türlü tedavi yöntemiyle de başarılı sonuçlar alınmaktadır.
İlaç tedavisi alan hastaların belli bir ilacı veya ilaçları etkin dozlarda düzenli kullanması beklenir. İlaç tedavisi alan kişi, tedavinin olumlu etkilerini ilk bir iki ayda görmeye başlar, ilaçların tam etkisi de 3-4 ay içerisinde ortaya çıkar. İlaç tedavisinin iyilik hali sonrasında da uzun süreli kullanılması, hastalığın tekrarlanmasının önüne geçer ve erişkin gruplarda da ilaç tedavisinin ve psikoterapinin birlikte uygulanması önerilir.
UZM. DR. SERKAN SÜREN
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
