Stanford-Binet Zeka Ölçeği

İlk “zeka testi” Fransız okul sistemi için Sorbonne psikoloji laboratuvarı yöneticisi AlfredBinet ve çalışma arkadaşı Theodore Simon tarafından hazırlanmış; Binet ve Simon bir dizi soru geliştirmiş ve bunları Paris’teki okul çocuklarına uygulayarak hangilerinde zihinsel gerilik veya öğrenme güçlüğü olduğunu saptamaya çalışmıştır.

İlk Binet-Simon ölçeği 1905’te yayınlanmıştır, bu testte artan zorluk derecesine göre düzenlenmiş 30 soru bulunur, uygulayıcı, teste ilk sorudan başlamakta ve çocuğun sorulara yanıt veremediği maddeye kadar testi sürdürür. Bu kapsamda 1908 yılına gelindiğinde her yaş grubundaki ortalama çocuğun performansını yordamaya yetecek kadar veri toplanmıştı. Binet, bu sonuçlardan yola çıkarak, zeka yaşı kavramını geliştirdi. Bu tespite göre 4 yaşındaki çocukların ortalaması düzeyinde sonuç elde eden bir çocuğun zeka yaşı 4; 12 yaş grubunun ortalaması düzeyinde sonuç elde eden bir çocuğun zeka yaşı ise 12’dir.

Sonraki 10 yılda birçok Binet uyarlaması gerçekleştirilmiştir, bunlar arasında en bilinen test Stanford Üniversitesi’nde L. M. Terman tarafından geliştirilip 1926’da yayınlanandır, Terman, ünlü zeka bölümü (ZB) terimini ortaya koymuştur. ZB zekaya sayısal bir değer vermek için kullanılmakta ve ortalama bir insanın zekası, 100 kabul edilmektedir.

Stanford-Binetzeka ölçeği 1916’dan bu yana çeşitli gerekçelerle dört kez gözden geçirilmiştir. Herhangi bir test sözcüklerin anlamları ve kullanımları değiştikçe öncelikle güncelleştirilmelidir. İkinci olarak, Terman ve arkadaşları, bazı sorunların ülkenin bir bölümünden gelen insanlar için diğer yerlerinden gelenlere göre daha kolay olduğunu, bazı sorunların kız çocukları için erkek çocuklara göre daha kolay veya daha zor olduğunu, bazı sorunlarınsa yaş gruplarını ayıramadığını, hemen herkes tarafından yanıtlandığını gözlemlemişlerdir. Bu tür sorular değiştirilmiştir.

1972’de puanlama normlarının standartları yeniden tespit edilmiş, ilk kez beyaz olmayanlar için normlar eklenmiş fakat test maddeleri değiştirilmemiştir. Stanford-Binet testinin son sürümü 1985 yılında yayımlanmıştır. Etnik gruplar veya cinsiyetlere ilişkin yanlı olduğu düşünülen maddeler yansız maddelerle değiştirilmiş zihinsel açıdan geri veya üstün olanlar ile özel öğrenme güçlüğü bulunanları ayırt etmeye yarayan maddeler eklenmiştir. Stanford-Binet testinin 15 farklı alt testi zekanın göstergeleri olarak kabul edilen dört tür zihinsel yeteneği ölçecek biçimde düzenlenmiştir.

Sözel yargılama, soyut/görsel yargılama, niceliksel yargılama ve kısa süreli bellek, Stanford-Binet testi, bir sınıf dolusu öğreniciye kolayca uygulanabilecek test değildir. Her test, uzmanlar tarafından bireysel olarak uygulanır, bu test bir görüşmeye benzer. Küçük çocuklara uygulandığından; yaklaşık 30 dakika, daha büyüklere uygulandığında ise bir veya bir buçuk saat devam eder ve standart uygulamaya, deneğin beklenen zihinsel yaşının altındaki sorularla başlanır. Eğer denek bu sorularda başarısızsa başarılı oluncaya kadar bir önceki düzeyler denenir başarılı düzey, deneğin temel yaşı olarak kabul edilir. Temel yaşın belirlenmesinden sonra uygulayıcı daha yüksek düzeylere geçmeye başlar ve bu uygulama denek testin kalan kısmında tümüyle başarısız oluncaya kadar sürer, başarısız düzeyde ise test sona erer. Testin puanlanmasının ardından uygulayıcı, temel yaşın üzerindeki geçilen her testten alınan puanı o yaşa ekleyerek; zeka yaşını bulur. Tablodaki yaşların 26’ya kadar gittiğine dikkat ediniz. Stanford-Binet testi çeşitli yaşlardan kişilere uygulanabilmekteyken çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler için daha uygundur.

UZM. DR. SERKAN SÜREN
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı